Baoulé (langue)

Baoulé (langue)
Page d'aide sur l'homonymie Pour les articles homonymes, voir Baoulé.
Baoulé
Parlée en Côte d'Ivoire
Nombre de locuteurs 3 000 000
Classification par famille
Codes de langue
ISO 639-3 bci
IETF bci

Le baoulé est une langue africaine de la famille des langues akan ou tano central. Il s'agit de la langue du peuple des Baoulés. Elle est principalement parlée en Côte d'Ivoire dans le centre du pays à Bouaké, Yamoussoukro, Dimbokro, Béoumi, Sakassou, Daoukro, Bouaflé, Kouassi Kouassikro, Bodokro, Bocanda, Ouelle, M'bahiakro, Toumodi, Tiébissou et de Didiévi.

Sommaire

Écriture

Le baoulé s’écrit avec l’alphabet latin, et certaines lettres supplémentaires selon les règles de l’Orthographe pratique des langues ivoiriennes rédigé par l’Institut de linguistique appliqué ivoirien en 1979. D’autres conventions orthographique étaient d’usage auparavant et le sont encore.

Alphabet ILA

Alphabet ILA (1979)[1],[2]
A B C D E Ɛ F G GB I J K KP L M N NY O Ɔ P R S T U V W Y Z
a b c d e ɛ f g gb i j k kp l m n ny o ɔ p r s t u v w y z
Voyelles nasales
an ɛn in ɔn un

Compter en Baoulé

  • Un (1): konh
  • Deux (2): N'gnonh
  • Trois (3): N'sanh
  • Quatre (4): N'nanh
  • Cinq (5): N'nouh
  • Six (6): Nsihinh
  • Sept (7): N'soh
  • Huit (8): M'tchouêh
  • Neuf (9): N'glouhan
  • Dix (10): Blouh
  • Onze (11): Blouh-ni-konh
  • Douze (12): Blouh-ni-n'gnonh
  • Treize (13): Blouh-ni-n'sanh
  • Quatorze (14): Blouh-ni-n'nanh
  • Quinze (15): Blouh-ni-n'nouh
  • Seize (16): Blouh-ni-n'sihinh
  • Dix-sept (17): Blouh-ni-n'soh
  • Dix-huit (18): Blouh-ni-m'tchouêh
  • Dix-neuf (19): Blouh-ni-n'glouhan
  • Vingt (20): Ablahah
  • Vingt et un (21): Ablahah-ni-konh
  • Vingt-deux (22): Ablahah-ni-n'gnonh
  • Vingt-tois (23): Ablahah-ni-n'sanh
  • Vingt-quatre (24): Ablahah-ni-n'nanh
  • Vingt-cinq (25): Ablahah-ni-n'nouh
  • Vingt-six (26): Ablahah-ni-n'sihinh
  • Vingt-sept (27): Ablahah-ni-n'soh
  • Vingt-huit (28): Ablahah-ni-n'tchouêh
  • Vingt-neuf (29): Ablahah-ni-n'glouhan
  • Trente (30): Ablasanh
  • Trente et un (31): Ablasanh-ni-konh
  • Trente-deux (32): Ablasanh-ni-n'gnonh
  • Trente-trois (33): Ablasanh-ni-n'sanh
  • Trente-quatre (34): Ablasanh-ni-n'nanh
  • Trente-cinq (35): Ablasanh-ni-n'nouh
  • Trente-six (36): Ablasanh-ni-n'sihinh
  • Trente-sept (37): Ablasanh-ni-n'soh
  • Trente-huit (38): Ablasanh-ni-n'tchouêh
  • Trente-neuf (39): Ablasanh-ni-n'glouhan
  • Quarante (40): Ablananh
  • Quarante et un (41): Ablananh-ni-konh
  • Quarante-deux (42): Ablananh-ni-n'gnonh
  • Quarante-trois (43): Ablananh-ni-n'sanh
  • Quarante-quatre (44): Ablananh-ni-n'nanh
  • Quarante-cinq (45): Ablananh-ni-n'nouh
  • Quarante-six (46): Ablananh-ni-n'sihinh
  • Quarante-sept (47): Ablananh-ni-n'soh
  • Quarante-huit (48): Ablananh-ni-n'tchouêh
  • Quarante-neuf (49): Ablananh-ni-n'glouhan
  • Cinquante (50): Ablenouh
  • Cinquante et un (51): Ablenouh-ni-konh
  • Cinquante-deux (52): Ablenouh-ni-n'gnonh
  • Cinquante-trois (53): Ablenouh-ni-n'sanh
  • Cinquante-quatre (54): Ablenouh-ni-n'nanh
  • Cinquante-cinq (55): Ablenouh-ni-n'nouh
  • Cinquante-six (56): Ablenouh-ni-n'sihinh
  • Cinquante-sept (57): Ablenouh-ni-n'soh
  • Cinquante-huit (58): Ablenouh-ni-n'tchouêh
  • Cinquante-neuf (59): Ablenouh-ni-n'glouhan
  • Soixante (60): Abléssihinh
  • Soixante et un (61): Abléssinh-ni-konh
  • Soixante-deux (62): Abléssinh-ni-n'gnonh
  • Soixante-trois (63): Abléssinh-ni-n'sanh
  • Soixante-quatre (64): Abléssinh-ni-n'nanh
  • Soixante-cinq (65): Abléssinh-ni-n'nouh
  • Soixante-six (66): Abléssinh-ni-n'sihinh
  • Soixante-sept (67): Abléssinh-ni-n'soh
  • Soixante-huit (68): Abléssinh-ni-n'tchouêh
  • Soixante-neuf (69): Abléssinh-ni-n'glouhan
  • Soixante-dix (70): Abléssoh
  • Soixante-onze (71): Abléssoh-ni-konh
  • Soixante-douze (72): Abléssoh-ni-n'gnonh
  • Soixante-treize (73): Abléssoh-ni-n'sanh
  • Soixante-quatorze (74): Abléssoh-ni-n'nanh
  • Soixante-quinze (75): Abléssoh-ni-n'nouh
  • Soixante-seize (76): Abléssoh-ni-n'sihinh
  • Soixante-dix-sept (77): Abléssoh-ni-n'soh
  • Soixante-dix-huit (78): Abléssoh-ni-n'tchouêh
  • Soixante-dix-neuf (79): Abléssoh-ni-n'glouhan
  • Quatre-vingts (80): Abla n'tchouêh
  • Quatre-vingt-un (81): Abla n'tchouêh-ni-konh
  • Quatre-vingt-deux (82): Abla n'tchouêh-ni-n'gnonh
  • Quatre-vingt-trois (83): Abla n'tchouêh-ni-n'sanh
  • Quatre-vingt-quatre (84): Abla n'tchouêh-ni-n'nanh
  • Quatre-vingt-cinq (85): Abla n'tchouêh-ni-n'nouh
  • Quatre-vingt-six (86): Abla n'tchouêh-ni-n'sihinh
  • Quatre-vingt-sept (87): Abla n'tchouêh-ni-n'soh
  • Quatre-vingt-huit (88): Abla n'tchouêh-ni-n'tchouêh
  • Quatre-vingt-neuf (89): Abla n'tchouêh-ni-n'glouhan
  • Quatre-vingt-dix (90): Abla n'glouhan
  • Quatre-vingt-onze (91): Abla n'glouhan-ni-konh
  • Quatre-vingt-douze (92): Abla n'glouhan-ni-n'gnonh
  • Quatre-vingt-treize (93): Abla n'glouhan-ni-n'sanh
  • Quatre-vingt-quatorze (94): Abla n'glouhan-ni-n'nanh
  • Quatre-vingt-quinze (95): Abla n'glouhan-ni-n'nouh
  • Quatre-vingt-seize (96): Abla n'glouhan-ni-n'sihinh
  • Quatre-vingt-dix-sept (97): Abla n'glouhan-ni-n'soh
  • Quatre-vingt-dix-huit (98): Abla n'glouhan-ni-n'tcouêh
  • Quatre-vingt-dix-neuf (99): Abla n'glouhan-ni-n'glouhan
  • Cent (100): Yah-konh
  • Cent un (101): Yah-konh-ni-konh
  • Cent deux (102): Yah-konh-ni-n'gnonh

....................................

  • Deux cents (200): Yah-gnonh
  • Deux cent un (201): Yah-gnonh-ni-konh
  • Deux cent deux (202): Yah-gnonh-ni-n'gnonh

....................................

  • Trois cents (300): Yah-n'sanh
  • Trois cent un (301): Yah-n'sanh-ni-konh
  • Trois cent deux (302): Yah-n'sanh-ni-n'gnonh

.....................................

  • Quatre cents (400): Yah-n'anh
  • Quatre cent un (401): Yah-n'nanh-ni-konh
  • Quatre cent deux (402): Yah-n'nanh-ni-n'gnonh

......................................

  • Cinq cents (500): Yah-n'nouh
  • Cinq cent un (501): Yah-n'nouh-ni-konh
  • Cinq cent deux (502): Yah-n'nouh-ni-n'gnonh

.......................................

  • Six cents (600): Yah-n'sihinh
  • Six cent un (601): Yah-n'sihinh-ni-konh
  • Six cent deux (602): Yah-n'sihinh-ni-n'gnonh

.........................................

  • Sept cents (700): Yah-n'soh
  • Sept cent un (701): Yah-n'soh-ni-konh
  • Sept cent deux (702): Yah-n'soh-ni-n'gnonh

.........................................

  • Huit cents (800): Yah-n'tchouêh
  • Huit cent un (801): Yah-n'tchouêh-ni-konh
  • Huit cent deux (802): Yah-n'tchouêh-ni-n'gnonh

.........................................

  • Neuf cents (900): Yah-n'glouhan
  • Neuf cent un (901): Yah-n'glouhan-ni-konh
  • Neuf cent deux (902): Yah-n'glouhan-ni-n'gnonh

.......................................

  • Mille (1000): Akpi

végétaux

Noms de quelques végétaux tropicaux en langue Baoulé (nom courant, nom scientifique, nom en Baoulé)

  • Abalé = combretodendron africanum = Tanvan waka
  • Ako = antiaris toxicaria = Ofihin
  • Amazakoué = guibourtia ehie (en) = Blalai waka
  • Ananas = ananas sativa = Ablailêh
  • Aningré = pouteria altissima = Âtchah
  • Arachide = arachis hypogaea = N'gatêh
  • Artocarpe = artocarpus altissima = Blôfouê n'gatêh
  • Aubergine = solanum macranthum = Niguémah
  • Azobé = lophira alata = Mlangan
  • Badi = nauclea diderrichii = Tôlai
  • Bahia = mitragyna ciliata = Gbloh ou Yawla
  • Banane douce = musa cavendishii = poyoh
  • Banane plantain = musa sinensis = Mandah
  • Baobab = adansonia digitata = Flôdôh
  • Bauhinia = bauhinia acuminata ou bauhinia aculeata = Djamla
  • Bété = mansonia altissima = Boloi
  • Canne à sucre = saccharum officinarum = Anglannanh
  • Carapa = carapa procera ou carapa guineensis = Kodou
  • Celtis = celtis integrifolia = Asann
  • Chiendent = imperata cylindrica = Awagnih
  • Citron = citrus limon = Baoulé domi
  • Coco = cocos nucifera = Kpacoh
  • Cotonnier = grossypium herbaceum = Djéssé
  • Dabéma = piptadenia africana = Dabémanh
  • Ebiara = berlinia occidentalis = Kpakpah
  • Emien = alstonia boonei = Ahmienh
  • Essessang = ricinodendon heudelotii = Apki
  • Feuille d'Attiéké = thaumatoccocus danielii = N'godroh n'yah
  • Fraké = terminalia superba = Flah
  • Framiré = terminalia ivorensis = Bonou kpandji
  • Fromager = ceiba thonningii = N'gninh
  • Gingembre = zingiber officinale = Assiê n' sah
  • Haricot = phaseolus vulgaris = Halowâ
  • Igname = dioscorea bulbifera = Douoh
  • Ilomba = pycnanthus angolensis = Adrinh
  • Iroko = chlorophora excelsa = Allah
  • Jatropha = jatropha curcas = Aprompron
  • Karité = vitellaria paradoxa = N'gouin
  • Kola = cola acumulata = Ossê
  • Kotibé = cistantera papaverifera = Âyah
  • Koto = pterigota macrocarpa = Ofouê alai
  • Limbali = gilbertiodendron taiense = Kpakpah (la plupart des grandes césalpiniacées se désignent sous le vocable "kpakpah", dérivé du son qu'émet l'éclatement des gousses sèches de ces grands arbres)
  • Lo = piarka bicolor = Ablissangô
  • Loloti = lannea welwitschii = Kodro
  • Mangue = mangifera indica = Amango
  • Manioc = manihot esculenta = Agbâ
  • Maïs = zea mays = Ablé
  • Orange = citrus sinensis = Dômi
  • Palmier = eleais guineensis = M'mé
  • Papaye = carica papaya = ôflê
  • Parassolier = cecropia peltata = Adjouh n'
  • Patate = ipomea batatas = Alédah
  • Piment = capsicum annuum = Mankun n'
  • Prunier Mombin = spondias mombin = Tromman
  • Rhonier = borassus fabellifer = Kouyéh
  • Riz = oriza sativa = Âvié
  • Rotin = calamus rotang = Âlê
  • Samba = triplochiton scleroxylon = Kpata ôbouê
  • Tabac = nicotiana tabacum = Asrah
  • Vigo = alchornea cordifolia = Djéka (une euphorbiacée lianescante très répandue en Côte d'Ivoire)

Hommes[3],[4]

  • Lundi : Kouassi
  • mardi : Kouadio
  • mercredi : Konan
  • jeudi : Kouakou
  • vendredi : yao
  • samedi : Koffi
  • dimanche : Kouamé

Femmes[3],[4]

  • Lundi : Akissi
  • mardi : Adjoua
  • mercredi : Amlan
  • jeudi : Ahou
  • vendredi : Aya
  • samedi : Affoué
  • dimanche : Amoin

Voir aussi

Notes et références

  1. Kla ufue i nun ndɛ cinnjin mun, pp. vi-viii
  2. Kouadio N'Guessan, pp. 15-18
  3. a et b D. Kanoute, Traduction orale : authentique histoire de l'Afrique===, Dakar, 1977 [lire en ligne], chap. II, p. 47 
  4. a et b Pierre Salmon, Nouvelle introduction à l'histoire de l'Afrique Études africaines, L'Harmattan, 2007, 2007 (ISBN 2296032656)(ISSN 9782296032651) [lire en ligne], p. 189 

Bibliographie

  • Kla ufue i nun ndɛ cinnjin mun (Quelques versets du Coran en Baoulé), Islam International Publications Limited, 1988 (ISBN 1853721190)
  • Jérémie Kouadio N'Guessan, Kouakou Kouame, Parlons baoulé : langue et culture de la Côte d'Ivoire, L'Harmattan, 2004, (ISBN 2-7475-6957-8)
  • Judith Tymian, Jérémie Kouadio N’Guessan, Jean-Noël Loucou (directeurs), Dictionnaire baoulé-français, Abidjan, Nouvelles Editions Ivoiriennes (NEI), 2003, 610 pages, (ISBN 2-84487-200-X)

Liens externes

Sur les autres projets Wikimedia :


Wikimedia Foundation. 2010.

Contenu soumis à la licence CC-BY-SA. Source : Article Baoulé (langue) de Wikipédia en français (auteurs)

Игры ⚽ Нужно сделать НИР?

Regardez d'autres dictionnaires:

  • Baoulé — population de la Côte d Ivoire (près de 2,5 millions de personnes). Ils parlent diverses langues nigéro congolaises du groupe kwa, sous groupe akan. Baoulé adj. inv. et n. m. d1./d adj. De l ethnie des Baoulé. d2./d n. m. Le baoulé: la langue kwa …   Encyclopédie Universelle

  • Baoule — Baoulé Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Les Baoulés sont un peuple du centre de la Côte d Ivoire, dans les régions de Bouaké, Yamoussoukro, Dimbokro, Béoumi, Sakassou, Daoukro, Bouaflé,… …   Wikipédia en Français

  • Baoule (peuple) — Baoulés Pour les articles homonymes, voir Baoulé. Baoulés Populations significatives par régions …   Wikipédia en Français

  • Baoulé (Peuple) — Baoulés Pour les articles homonymes, voir Baoulé. Baoulés Populations significatives par régions …   Wikipédia en Français

  • Baoulé ( Cote d'ivoire) — Baoulés Pour les articles homonymes, voir Baoulé. Baoulés Populations significatives par régions …   Wikipédia en Français

  • Baoulé (peuple) — Baoulés Pour les articles homonymes, voir Baoulé. Baoulés Populations significatives par régions …   Wikipédia en Français

  • Baoulé — Cette page d’homonymie répertorie les différents sujets et articles partageant un même nom. Les Baoulés sont un peuple du centre de la Côte d Ivoire, dans les régions de Bouaké, Yamoussoukro, Dimbokro, Béoumi, Sakassou, Daoukro, Bouaflé, Kouassi… …   Wikipédia en Français

  • Agni (langue) — Agni anyi Parlée en Côte d Ivoire, Ghana Région Afrique de l Ouest Nombre de locuteurs 860 000 Typologie SVO[1] …   Wikipédia en Français

  • Art baoulé — Baoulés Pour les articles homonymes, voir Baoulé. Baoulés Populations significatives par régions …   Wikipédia en Français

  • Dida (langue) — Dida Parlée en Côte d Ivoire Région Sud Bandama Nombre de locuteurs 247 000 Classification par famille    …   Wikipédia en Français

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”