Senatus Consultum de Bacchanalibus

Reproduction basée sur une empreinte de l'inscription, gravée en taille-douce sur du bronze. L'original est conservé au Kunsthistorisches Museum de Vienne.

Le senatus consultum de Bacchanalibus (« décret sénatorial concernant les Bacchanales ») est une inscription^[1] rédigée en latin archaïque, datant de -186. Inscrite sur une tablette en bronze, elle fut découverte en 1640 à Tiriolo, dans le sud de l'Italie. Faisant suite au scandale des Bacchanales, elle décrète l'interdiction de ces dernières à travers toute l'Italie.

Texte

Reproduction du texte à partir de l'inscription^[2] :

[Q] MARCIUS L F S POSTUMIUS L F COS SENATUM CONSOLUERUNT N OCTOB APUD AEDEM

DUELONAI SC ARF M CLAUDI M F L VALERI P F Q MINUCI C F DE BACANALIBUS QUEI FOEDERATEI

ESENT ITA EXDEICENDUM CENSUERE NEIQUIS EORUM BACANAL HABUISE VELET SEI QUES

ESENT QUEI SIBEI DEICERENT NECESUS ESE BACANAL HABERE EEIS UTEI AD PR URBANUM

ROMAM VENIRENT DEQUE EEIS REBUS UBEI EORUM VER[B]A AUDITA ESENT UTEI SENATUS

NOSTER DECERNERET DUM NE MINUS SENATOR[I]BUS C ADESENT [QUOM E]A RES COSOLORETUR

BACAS VIR NEQUIS ADIESE VELET CEIVIS ROMANUS NEVE NOMINUS LATINI NEVE SOCIUM

QUISQUAM NISEI PR URBANUM ADIESENT ISQUE [D]E SENATUOS SENTENTIAD DUM NE

MINUS SENATORIBUS C ADESENT QUOM EA RES COSOLERETUR IOUSISET CE[N]SUERE

SACERDOS NE QUIS VIR ESET MAGISTER NEQUE VIR NEQUE MULIER QUISQUAM ESET

NEVE PECUNIAM QUISQUAM EORUM COMOINE[MH]ABUISE VE[L]ET NEVE MAGISTRATUM

NEVE PRO MAGISTRATU[D] NEQUE VIRUM [NEQUE MUL]IEREM QUISQUAM FECISE VELET

NEVE POST HAC INTER SED CONIOURA [SE NEV]E COMVOVISE NEVE CONSPONDISE

NEVE CONPROMESISE VELET NEVE QUISQUAM FIDEM INTER SED DEDISE VELET

SACRA IN OQOLTOD NE QUISQUAM FECISE VELET NEVE IN POPLICOD NEVE IN

PREIVATOD NEVE EXTRAD URBEM SACRA QUISQUAM FECISE VELET NISEI

PR URBANUM ADIESET ISQUE DE SENATUOS SENTENTIAD DUM NE MINUS

SENATORIBUS C ADESENT QUOM EA RES COSOLERETUR IOUSISET CENSUERE

HOMINES PLOUS V OINVORSEI VIREI ATQUE MULIERES SACRA NE QUISQUAM

FECISE VELET NEVE INTER IBEI VIREI PLOUS DUOBUS MULIERIBUS PLOUS TRIBUS

ARFUISE VELENT NISEI DE PR URBANI SENATUOSQUE SENTENTIAD UTEI SUPRAD

SCRIPTUM EST HAICE UTEI IN CONVENTIONID EXDEICATIS NE MINUS TRINUM

NOUNDINUM SENATUOSQUE SENTENTIAM UTEI SCIENTES ESETIS EORUM

SENTENTIA ITA FUIT SEI QUES ESENT QUEI ARVORSUM EAD FECISENT QUAM SUPRAD

SCRIPTUM EST EEIS REM CAPUTALEM FACIENDAM CENSUERE ATQUE UTEI

HOCE IN TABOLAM AHENAM INCEIDERETIS ITA SENATUS AIQUOM CENSUIT

UTEIQUE EAM FIGIER IOUBEATIS UBI FACILUMED GNOSCIER POTISIT ATQUE

UTEI EA BACANALIA SEI QUA SUNT EXSTRAD QUAM SEI QUID IBEI SACRI EST

ITA UTEI SUPRAD SCRIPTUM EST IN DIEBUS X QUIBUS VOBEIS TABELAI DATAI

ERUNT FACIATIS UTEI DISMOTA SIENT IN AGRO TEURANO

Translittération en latin classique^[2]

[Q.] Marcius L. f(ilius), S(purius) Postumius L. f(ilius) co(n)s(ules) senatum consoluerunt N(onis) Octob(ribus), apud aedem

Bellonai. Sc(ribendo) adf(uerunt) M. Claudi(us) M. f(ilius), L. Valeri(us) P. f(ilius), Q. Minuci(us) C. f. f(ilius). De Bacchanalibus qui foederati

essent, ita edicendum censuere: «Nequis eorum [B]acchanal habuisse vellet. siqui

essent, qui sibi dicerent necesse esse Bacchanal habere, ei uti ad pr(aetorem) urbanum

Romam venirent, deque eis rebus, ubei eorum v[e]r[b]a audita essent, uti senatus

noster decerneret, dum ne minus senator[i]bus C adessent, [cum e]a res consuleretur.

Bacchas vir nequis adiisse vellet civis Romanus neve nominis Latini neve sociorum

quisquam, nisi pr(aetorem) urbanum adiissent, isque [d]e senatus sententia, dum ne

minus senatoribus C adessent, cum ea res consuleretur, iussisset. Ce[n]suere.

Sacerdos nequis uir esset. Magister neque uir neque mulier quaequam esset.

neve pecuniam quisquam eorum commune[m h]abuisse vellet. Neve magistratum,

neve pro magistratu, neque virum [neque mul]ierem qui[s]quam fecisse vellet,

neve post hac inter se coniuras[se nev]e convovisse neve conspondisse

neve compromesisse vellet, neve quisquam fidem inter sed dedisse vellet.

Sacra in occulto ne quisquam fecisse vellet. Neve in publico neve in

privato neve extra urbem sacra quisquam fecisse vellet, nisi

pr(aetorem) urbanum adiisset, isque de senatus sententia, dum ne minus

senatoribus C adessent, cum ea res consuleretur, iussisset. Censuere.

Homines plus V universi viri atque mulieres sacra ne quisquam

fecisse vellet, neve interibi viri plus duobus, mulieribus plus tribus

adfuisse vellent, nisi de pr(aetoris) urbani senatusque sententia, uti supra

scriptum est.» Haec uti in contioni edicatis ne minus trinum

nundinum, senatusque sententiam uti scientes essetis, eorum

sententia ita fuit: «Siqui essent, qui adversum ea fecissent, quam supra

scriptum est, eis rem capitalem faciendam censuere». Atque uti

hoc in tabulam ahenam incideretis, ita senatus aequum censuit,

utique eam figi iubeatis, ubi facillime nosci possit; atque

uti ea Bacchanalia, siqua sunt, extra quam siquid ibi sacri est,

(ita ut supra scriptum est)^[3] in diebus X, quibus vobis tabelae datae

erunt, faciatis uti dimota sint. In agro Teurano.

Traduction

Cette section est vide, insuffisamment détaillée ou incomplète. Votre aide est la bienvenue !

Notes et références

1. ↑ CIL i² 2, 581.
2. ↑ ^{a et b} Alfred Ernout, Recueil de Textes Latins Archaiques, Paris, Librairie C. Klincksieck, 1947, p. 58–68 
3. ↑ Ernout omet la phrase dans sa traduction.

Voir aussi

• latin
• latin archaïque